انواع زعفران و ویژگی ها و جزییاتی که باید بیشتر بدانید

هر کدام از این دسته بندی‌های متفاوت معین می‌کنند که چه قسمت خاصی از گیاه زعفران در این بسته بندی وجود دارد، پس نام شرکت و شهر تولیدی و در این بسته بندی‌ها تعیین کننده انواع زعفران نیستند و فقط زردی و قرمزی رنگ زعفران بسته بندی‌های متفاوت‌تر می‌سازد.

اگر در بازار دسته بندی‌های متفاوتی از انواع زعفران بجز موارد پایین دیدید، بدانید که آنها شاخه‌ای از ۴ دسته بندی اصلی بالایی را تشکیل می‌دهند. در این نوشته ۴ دسته‌بندی اصلی را با تمام ویژگی‌های آن بررسی خواهیم کرد، با ما همراه باشید.

شرکت‌های تولیدی، انواع زعفران را در بسته بندی‌های متفاوت برای تمایز بین انواع آن‌ها به بازار عرضه می‌کنند، که در بین انواع زعفران‌ها ۴ دسته اصلی نگینی، دسته، پوشال و سرگل بیشتر یافت می‌شود.

انواع زعفران :

• زعفران سرگل
• زعفران نگین
• زعفران پوشال
• زعفران دسته یا دختر پیچ
• خامه‌ی زعفران

قبل از شروع بهتر است بدانید که کلاله و خامه زعفران، به ترتیب بخش‌های قرمز و زرد زعفران را تشکیل می‌دهند.

زعفران سرگل

زعفران سرگل رایج‌ترین نمونه زعفران است و اغلب مشتریان این نمونه از زعفران را بیشتر می‌شناسند. در این نمونه از قسمت زردی زعفران یا ریشه آن خبری نیست و  و فقط قسمت رشته بریده زعفران یا کلاله آن به صورت جدا جدا و تمیز وجود دارد.

زعفران سرگل با نام های دیگری چون سر قلم، سر ریشه و ممتاز هم شناخته می‌شود و در خارج از کشور هم به عنوان All-Red (کاملا قرمز) شناخته می‌شود که زعفران ممتاز مقداری خامه هم به همراه دارد؛ نهایتا اینکه در بین انواع زعفران، سرگل بیشتر از بقیه مصرف دارد.

زعفران نگین

وقتی به میزان خامه این زعفران در مقایسه با زعفران پوشال معمولی نگاهی می‌اندازیم، می‌بینیم که شباهت‌های زیادی به آن دارد ولی از نظر ضخامت، پوشال معمولی ظریف‌تر است.

در میان انواع زعفران، این مدل هم خاصیت رنگ دهی فوق العاده بالایی دارد، هم چنین بسیار معطر است، و از نظر ظاهری، زعفران نگین بسیار حجیم و زیبا است.

زعفران پوشال

در مقایسه با انواع زعفران مثل سرگل این محصول مقداری زردی به همراه دارد و درصد بیشتری از این محصول را کلاله قرمز رنگی تشکیل می‌دهد و فقط درحدود ۲ الی ۳ میلی‌متر، خامه دارد. در مقایسه با انواع زعفران ها مثل دسته این محصول بخاطر وجود داشتن کلاله، رنگ دهی بالاتری هم دارد. بخاطر ترکیب مقداری از خامه با کلاله در این محصول، مشتریان هم اعتماد بیشتری هم به این محصول برای اصل بودن آن دارند.

این محصول درجات مختلفی از ۱ تا ۳ دارد.

زعفران دسته یا دخترپیچ

در بسته بندی این محصول از تمامی رشته زرد زعفران یا فلامیت آن استفاده می‌کنند. اگر به تصویر پایین نگاهی بیندازید، کلاله های قرمز رنگ را به همراه خامه زرد مشاهده می‌کنید. در میان انواع زعفران، از این محصول به عنوان اصلی‌ترین نوع آن یاد می‌شود چرا که تمامی یک رشته زعفران در این محصول وجود دارند و در کنار هم آن‌ها را خشک کرده‌اند.

برای مرتب سازی این ترکیب، آن‌ها را به صورت یک سویه و یا دو سویه بر روی هم قرار می‌دهند و سپس به وسیله نخ آن‌ها را دسته پیچ کرده‌اند. بخش زرد رنگ آن حدودا ۳ الی ۵ میلی‌متر یا ۲۵ تا ۳۰ درصد محصول را تشکیل می‌دهد و بخش قرمز آن می‌تواند بلندتر و یا کوتاه‌تر از خامه آن باشد و باید بین ۷۰ تا ۷۵ درصد باشد.

برای دسته بندی به صورت یک سویه باید کلاله‌ها جدا روی هم قرار بگیرند و خامه‌ها نیز جدا، و در دسته بندی دوسویه نیز کلاله‌ها در دو طرف محصول هستند و خامه‌ها را وسط آن‌ها قرار می‌دهند.

احتمالا بدانید که دسته بندی دوسویه مشتری بیشتری را هم به خود جلب می‌کند، چرا که رنگ قرمز آن عیان‌تر است. این محصول با نام‌های متفاوتی مثل زعفران دخترپیچ هم شناخته می‌شود.

این زعفران در سازمان ملی استاندارد ایران به عنوان زعفران درجه ۴ شناخته می‌شود و در خارج کشور به عنوان Bunch (دسته ای) یا Red & White شناخته می‌شود.

نهایتا اینکه این نمونه، از رنگ دهی پایین‌تری به نسبت انواع زعفران برخوردار است و حتی برای اندازه گیری فاکتور عطر دهی آن هم به خاطر این‌که به نسبت انواع زعفران از کلاله کمتری برخوردار است، پس میزان عطردهی کمتری هم دارد.

زعفران خامه

بهتر است بدانید که یکی از انواع زعفران که شامل دسته بندی آن نمی‌شود، زعفران سفید یا خامه است که هیچ قسمت کلاله‌ای ندارد و به عنوان ماده کنج زعفران نام برده می‌شود.

نتیجه گیری

امروزه تولیدکنندگان زعفران، دسته بندی‌های متفاوتی را هم برای انواع زعفران در نظر گرفته‌اند، که هر کدام از نظر اینکه چه قسمتی از گل زعفران را شامل می‌شوند، در رده بندی‌های خاصی و برای کاربردهای خاصی قرار می‌گیرند.

کشورهای تولید کننده زعفران

اسپانیا: بعد از ایران، اسپانیا مهمترین کشور تولید و صادر کننده زعفران است .مهمترین منطقه کشت زعفران در ایالت البسیط و در شهر  کاستیلا مانچا در جنوب اسپانیا قرار دارد در دانشگاه این شهر تحقیقات علمی متعددی برای بهره وری بیشتر از محصول زعفران صورت گرفته است.این منطقه آب و هوایی شبیه به قائنات در ایران دارد.اسپانیا دومین تولید کننده زعفران جهان است. اما تولید آن از 25 تن در سال فراتر نرفته است. بیشتر کارگران مزارع زعفران اسپانیا مغربی ها هستند و این کارگران ، کشت زعفران در مراکش را نیز رونق داده اند.

ایتالیا: سالانه در ایتالیا 600 کیلو زعفران  تولید می شود که به مصرف داخلی می رسد سیسیل و جزیره ساردینیا  منطقه کشت زعفران است. ایتالیا جزو واردکنندگان زعفران مراکش است شرکت CTM ایتالیا در این خصوص درمراکش سرمایه گذاری نموده است.

مراکش (مغرب): در چند سال اخیربعد از استان هرات افغانستان، دولت مراکش  نیز به صف صادر کنندگان و حمایت کنندگان از تولید زعفران پرداخته و امسال مناطق کوهستانی اطلس، اقادیر، تالوین، تارودانت با تولید نزدیک به سه تن زعفران، برای اولین بارجشن زعفران را برگزار کردند در این مناطق 600 هکتار زیر کشت زعفران رفته است و 500 خانوار به این کار اشتغال دارند. وزارت کشاورزی مغرب برنامه هایی برای حمایت  از زعفران کاران اعلام کرده است. زعفران مغرب به آمریکا صادر می شود و از طعم و بوی خوبی برخوردار است.

 دکتر زبیرالشلی که در خصوص زعفران مراکش تحقیق کرده است معتقد است که به باور خود بومیان ،  زعفران  بین  قرن دوازدهم  تا سیزدهم میلادی از خراسان به منطقه وارد شده و هم اکنون در منطقه آمازیغ نشین (بومیان بربر) بصورت محصولی صنعتی درآمده است. فصل برداشت زعفران در مغرب در اوایل آذر ماه است.

یونان: کشت و تولید زعفران در یونان عمدتا در منطقه کوزانی در شمال این کشور انجام می شود مجموعه زمین کشت بین 100تا 1200هکتار است و زعفران بدست آمده در سال بالغ بر 8  تن می گردد. مصرف داخلی بین 150تا200کیلو بوده وبقیه به کشورهای ایتالیا وفرانسه و سوئیس وآلمان، کشورهای اسکاندیناوی، انگلیس، ژاپن، آمریکا، کویت، برزیل و عربستان صادر می‌شود درآمد یونان ازصادرات زعفران سالیانه بیش از 7میلیون یورو است. یونان بعد از ایران هند و اسپانیا چهارمین تولید کننده عمده زعفران جهان است.

هندوستان: در ایالت کشمیر هند منطقه "بامبور کاروا" در فاصله 25 مایلی سریناگار ، بیشتر از 120 هزار خانواده  بصورت مستقیم و یا غیر مستقیم از درآمد محصول رعفران روزگار می‌گذرانند  و در حدود 226 روستا در 5  منطقه  ایالت کشمیر در آن درگیر هستند. برداشت گل زعفران«کسار» در ماه اکتبر صورت می‌گیرد.

مهد میر که 500 هکتار زمین زعفران دارد می‌گوید تمامی کارگران او را ن و کودکان تشکیل می‌دهند چون این کار از آنها بهتر برمی آید.«سرگل قرمز را زعفران موگرا»  و سفیدی آن را «لاشه» می‌گوید و برگ آبی گل و علف سوزنی آن را برای خوراک دام بکار می‌برند.

رئیس اتحادیه کشتکاران زعفران بیگم بامبوری می گوید که 15 سال قبل سالانه مقدار  25  تن  زعفران  برداشت می شد  ولی اکنون میزان برداشت فقط به  8  تن کاهش یافته است  علت  60 درصد کاهش تولید ناشی از تغییرات جوی  و فراوانی و ارزان بودن زعفران ایران در بازار جهانی است  که تجارت زعفران کشمیری را با خطر روبرو ساخته است.

"سامر آزاد" که سالانه 1300 کیلو زعفران کشمیری صادر می‌کند معتقد است که زعفران کشمیر بهترین زعفران جهان است ولی نمی تواند با زعفران ارزان ایران رقابت کند.

در هندوستان زعفران عموما برای مصارف پزشکی سنتی و علاج انواع بیماری ها بکار می رود و به عنوان ادویه ، خوش طعم  خوشبو کننده غذا از آن استفاده نمی شود.در طب سنتی در بیشتر نقاط مختلف جهان، زعفران به عنوان آرام بخش، ضد اسپاسم، اشتها آور و مقوی معده استفاده می‌شود. در کشور آلمان زعفران به عنوان آرام بخش، درمان درد معده و شکم و آسم مصرف می‌شود. زعفران بدلیل رنگ شادی که دارد در غذاها باعث نشاط انسان می‌شود. هم چنین عصارهٔ آن به صورت محصولی به نام Bitters Swedish توسط کارخانجات مختلف تهیه و جهت مصارف دارویی مختلف عرضه می‌شود. بر حسب آزمایش‌هایی که در اروپا انجام شده‌است، زغفران خاصیت کاهش چربی و کلسترول خون و افزایش نفوذ اکسیژن در پلاسما را در موش آزمایشگاهی از خود نشان داده‌است.

زعفران خشک شده  به جهت طعم، بو و رنگ زرد خاصی که دارد به وفور در غذاها (به ویژه همراه با برنج) ، صنایع شرینی سازی، داروسازی و صنایع دیگر به مصرف می‌رسد.

زعفران گران‌ترین ادویه (بهارات) نیر هست، اما از قدیم سوداگران نیرنگ باز در آن دستکاری می‌کردند.مهم ترین تقلبی که به عنوان زعفران صورت می‌گیرد گل رنگ می‌باشد که شباهتی به زعفران دارد و می‌تواند ایجاد رنگ زرد کند.گاهی برای اضافه شدن وزن به آن روغن یا آب نبات و عسل اسپری می‌کنند. بهترین نوع زعفران زعفرانی است که به آن دختر پیچ می‌گویند یعنی صد درصد طبیعی است و سر ریشه یا کلاله قرمز با ساقه سفید رنگش از هم جدا نشده اند و  شبیه نخ قرمزی که نیمه پائین آن آن کاملا سفید  و نیمه بالای آن قرمز روشن  است می یاشد.